Blog psychologiczny

Dobry nauczyciel. Czyli jaki?

Co odróżnia wybitnego nauczyciela od kiepskiego? Dzisiaj garść porad zaczerpniętych z badań naukowców nad wybitnymi nauczycielami.

Po pierwsze, naukowcy odkryli, że wybitni nauczyciele potrafią obudzić i utrzymać w uczniach motywację wewnętrzną do nauki. Po drugie, poprzez stosowane przez siebie metody nauczania pomagają oni swoim uczniom osiągać sukcesy. Przykładowo, badani uczniowie, którzy trafiali “w ręce” wybitnych nauczycieli potrafili w krótkim czasie opanować materiał przewidziany w podstawie programowej na wiele miesięcy. Zaś uczniowie, którzy byli określani przez innych jako kiepscy, szybko nadganiali braki edukacyjne, a nawet zaczynali wybijać się pod względem umiejętności na tle rówieśników. Czary? Otóż nie! Po przeprowadzeniu mozolnych badań w temacie nauczania, naukowcy doszli do wniosku, że wybitni nauczyciele posługują się po prostu innymi metodami pracy niż  przeciętni pedagodzy.

Oto strategie, które składają się na sukces wybitnych nauczycieli:

  1. Relacja– aby nauczanie było efektywne musi opierać się na relacji. Wybitni nauczyciele wiedzą, że aby pomóc dziecku rozwijać potencjał muszą najpierw nawiązać z nim prawdziwą relację: poznać je, zaprzyjaźnić się z nim. Dobry pedagog wie czym interesuje się dziecko,jakie ma marzenia, problemy. Wybitni  nauczyciele tak projektują przestrzeń lekcji, aby oprócz nauki był także czas na zwykłą, przyjacielską rozmowę o uczniach. Dzięki temu uczeń czuje, że jest dla nauczyciela ważny jako osoba.
  2. Perspektywa ucznia– wybitni nauczyciele starają się patrzeć na świat oczami ucznia. Rozumieją, że każde dziecko ma swój własny świat, doświadczenia, pragnienia i potrzeby. Zamiast spychać indywidualność ucznia na bok, stawiają ją na pierwszym miejscu. Traktują ucznia jako równorzędnego partnera w procesie nauki, a nie pusty dzban, do którego należy nalać wiedzę.
  3. Pytania, pytania i jeszcze raz pytania– badania pokazują, że wybitni nauczyciele nie prowadzą lekcji-wykładów. Zamiast tego stawiają na rozmowę i pytania sokratejskie (ponad 90% czasu lekcji poświęcają na zadawanie pytań!). Ci nauczyciele dosłownie ‘wyciągają’ z uczniów wiedzę i umiejętności, które tkwią w uczniu. Dzięki temu uczeń ma szansę sam odkryć co już wie i umie, a co jeszcze sprawia mu trudność. Pytania sokratejskie pozwalają również uczniowi poczuć, że to on jest odpowiedzialny za swój proces nauki.
  4. Wiedza– wybitni nauczyciele są ekspertami w swojej dziedzinie. Mają rozległą wiedzę, rozumieją zawczasu co może sprawiać uczniowi trudność, znają niuanse i alternatywne sposoby rozwiązywania zadań (np. w matematyce). Dogłębnie rozumieją przedmiot, którego nauczają. Dzięki temu, że są ekspertami w swojej dziedzinie nauczania, potrafią z łatwością sprowadzić najbardziej abstrakcyjne pojęcia do postaci, która może być zrozumiana przez ucznia (np. poprzez analogię, metafory itp)
  5. Wskazówki zamiast odpowiedzi- nauczyciele, którzy osiągają wybitne sukcesy w nauczaniu nigdy nie dają uczniom prostych i gotowych odpowiedzi na problemy. Zamiast tego oferują wskazówki. Ich celem jest, aby to uczeń sam znalazł odpowiedzi na pytania. Wybitni nauczyciele są cierpliwi i oferują uczniowi wsparcie i wskazówki tak długo, jak dużo czasu potrzebuje uczeń na samodzielne rozwiązanie problemu.
  6. Pozytywna atmosfera dla osiągnięcia sukcesu– wybitni nauczyciele intuicyjnie czują, że najważniejsza jest relacja oparta na zaufaniu i bezpieczeństwie pomiędzy uczniem i nauczycielem. Najlepsi pedagodzy wiedzą, że jedną z najgorszych rzeczy, jaka może spotkać ucznia  to poczucie zagrożenia i lęk przed zanegowaniem go jako kompetentnej osoby. Aby temu zapobiec wybitni nauczyciele opracowali własny sposób oswajania błędów, które zbyt często paraliżują uczniów przed podejmowaniem dalszych wysiłków. Wybitni nauczyciele starają się pokazywać uczniowi błąd jako wyzwanie, sposób na poznanie czegoś nowego- minimalizując postrzeganie przez ucznia popełnianego błędu, jako czegoś, co związane jest z osobą ucznia, co mogłoby ucznia etykietkować jako słabego czy niekompetentnego. Gdy uczeń napotyka na trudności  nauczyciel, aby zmniejszyć lęk ucznia przed porażką i negatywną oceną mówi np. ” zobacz, pojawił się tu taki złożony problem. Nie wiem czy damy rade..to wygląda na niezłe wyzwanie! Chcesz spróbować?”
  7. Jak najmniej negatywnych ocen– wybitni nauczyciele wiedzą, że negatywna informacja zwrotna może skutecznie demotywować ucznia do dalszych działań. Zamiast wskazywania na popełniony błąd nauczyciel np. poprzez stawianie odpowiednich pytań stara się, aby uczeń sam odkrył błędy w swoim sposobie myślenia (co ciekawe, wybitni nauczyciele wiedzą, które błędy mają znaczenie dla postępu w dalszej nauce, a które są trywialne. Te trywialne, mało znaczące błędy są przez tych nauczycieli po prostu pomijane w toku nauki- nauczyciel skupia się tylko na błędach produktywnych). Gdy nauczyciel musi dokonać oceny ucznia, bo wymaga tego np. dyrekcja szkoły, wówczas nauczyciel mówi, że dokonuje oceny, ponieważ wymagają tego wyższe standardy, podkreśla jednak, że wierzy, że uczniowie są w stanie tym standardom sprostać oraz, że on im w tym pomoże.
  8. Wyważone oceny pozytywne- wbrew pozorom wybitni nauczyciele są ostrożni w pochwałach, nie zasypują uczniów nadmiarem pozytywnych informacji zwrotnych, nie stosują nagród typu naklejki czy dyplomy. Nauczyciele dążą do tego, aby postęp w nauce był dla uczniów nagrodą samą w sobie. Pozytywne informacje zwrotne stosowane przez wybitnych nauczycieli skupiają się na procesie nauki, użytych strategiach, pracy i nie odnoszą się bezpośrednio do cech osoby.
  9. Wiara w ucznia– nauczyciele, którzy osiągają najlepsze rezultaty wierzą w swoich uczniów, nawet kiedy inni spisali ich na straty. Dzięki temu uczeń sam zaczyna w siebie wierzyć, co motywuje go do pracy i nauki.
  10. Stworzenie odpowiednich, przewidywalnych ram do nauki- okazuje się, że lekcje prowadzone przez wybitnych nauczycieli są skonstruowane wokół pewnej rutyny: dzięki zapewnieniu odpowiednich ram uczniowie czują się bezpiecznie i wiedzą kiedy np. powinni się bardziej skupić, a kiedy mają czas na swobodniejszą eksplorację.
  11. Stawianie na rozwój motywacji wewnętrznej– wybitni nauczyciele wiedzą, że to motywacja wewnętrzna jest prawdziwym motorem do nauki, dlatego ich głównym celem jest rozwój motywacji wewnętrznej u uczniów. Najlepsi nauczyciele stawiają na rozwój poczucia autonomii, kontroli i odpowiedzialności za własną naukę u ucznia. Więcej o tym, jak rozwijać motywację wewnętrzną możesz przeczytać TUTAJ

Spoglądając na listę powyżej dochodzę do wniosku, że wybitni nauczyciele wcale nie dysponują magicznymi strategiami czy inną tajemną wiedzą. Tym, co tak naprawdę ich wyróżnia jest ich postawa. Otwartość na drugiego człowieka i jego potrzeby. Zaufanie, jakim obdarzają swoich uczniów. Wiara w możliwości i potencjał swoich podopiecznych. Mam nieodparte wrażenie, że sukces edukacyjny wybitnych nauczycieli jest po prostu skutkiem ubocznym ich ogromnego szacunku do ucznia.

 

 

źródła:

The wisdom of practice: Lessons learned from the study of highly effective tutors. Lepper, Mark R.; Woolverton, Maria Aronson, Joshua (Ed), (2002). Improving academic achievement: Impact of psychological factors on education. , (pp. 135-158). San Diego, CA, US: Academic Press, xxvii, 395 pp.

Niemiec, C. P., & Ryan, R. M. (2009). Autonomy, competence, and relatedness in the classroom: Applying self-determination theory to educational practice. Theory and Research in Education, 7, 133-144.

5 Comments

  • Dzieciakiija

    Dzięki za ten tekst, będę do niego wracać. Udostępniam również u siebie. W teorii to tak ładnie jest a w praktyce niesamowicie trudna praca. Nawet ta dla mnie najłatwiejsza część, czyli tworzenie dobrych relacji z uczniami nie zawsze wygląda tak jakbym chciała. Dobrze przeczytać od czasu do czasu coś tak bardzo motywującego.

  • Miśka

    Bardzo mądry, inspirujący tekst! Szkoda, że szansa trafienia na takiego nauczyciela jest jak 1 do 1000000…

    • Aga - nauczycielka

      Takich nauczycieli jest znacznie więcej niż myślisz!!! Bardzo często jednak ogranicza nas tzw. podstawa programowa, czyli ogrom wiedzy, który należy przekazać uczniom w dość ograniczonym czasie. Drugim problemem są także sami uczniowie – Ci kompletnie niczym nie zainteresowani, nie mający ochoty do nawiązania jakichkolwiek relacji z nauczycielem, których jedynym priorytetem jest rozwalenie lekcji i przeszkadzanie innym. A takich uczniów jest, niestety, wcale nie mało! Reasumując – zaangażowany nauczyciel, przyjazny i otwarty oraz chętni do współpracy uczniowie i wtedy okazuje się, że całkiem sporo nauczycieli jest naprawdę świetnych w swoim fachu 🙂 Pozdrawiam!

      • Monika D.

        Ja bym powiedziała, że dobry nauczyciel i mentor to ten, który właśnie w tych uczniach, jak ich określiłaś: “Ci kompletnie niczym nie zainteresowani” musi uwierzyć i w nich wzbudzić motywację, wskazać im ciekawsze możliwości, aby w siebie uwierzyli, aby zapragnęli czegoś innego. Celem koronnym (moim) nie jest wbijanie w głowy wiedzy, ale budowanie wiary w siebie i własne możliwości. Czy ważne jest to, że pamiętam cykl rozwojowy tasiemca, czy potrafię obliczyć równanie z 3 niewiadomymi, czy wiem, co to jest deklinacja? Osoba, która wierzy w siebie (a wcześniej ktoś nią uwierzył) rozwinie swoje pasje, rozwinie skrzydła. Wybierze swoją dziedzinę. I miałam okazje poznać tych słabych, średniaków, którzy są teraz prezesami świetnie prosperujących firm, a Ci szóstkowi – sfrustrowanymi urzędnikami. Każdy musi odnaleźć swoją życiową drogę. Można być szczęśliwym, spełniającym się mechanikiem i nieszczęśliwym prawnikiem. I nie godzę się na takie stanowisko, że nauczyciel może być dobry w swoim fachu, jeśli trafia na “chętnych do pracy uczniów”. Żółć się ze mnie wylewa. Dobry nauczyciel w każdym swoim wychowanku widzi potencjał i w każdego wierzy. A jeśli uda mu się nawet w jednej osobie wzbudzić iskierkę, by stawać się lepszym człowiekiem, to już jest sukces!
        Ale się rozpisałam…

  • Sebastian

    Świetny tekst. Cała tajemnica sztuki nauczania skoncentrowana w 11 punktach, które powinny wisieć na ścianie każdego nauczyciela. Od tego wszystko powinno się zaczynać. Niestety rzeczywistość często znacznie odbiega od tego ideału. Żeby się do niego zbliżyć potrzebny jest mocny charakter, spory intelekt, misja i przede wszystkim chęć bycia Nauczycielem (przez duże N) dla młodego człowieka. Ilu takich ludzi pójdzie do szkół za półtora tysiąca?

    A listę wieszam u siebie 🙂

  • Write a Comment

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    pozwól mi płakać ze smutku i krzyczeć ze zranienia

    Dziecięce emocje mają w sobie pewnego rodzaju czystość. Jak mały człowiek się smuci- to się smuci. Jak się złości- …

    Emocje: ciekawostki, które pomogą ci je lepiej zrozumieć

    Emocje to fascynująca sprawa! Dlatego dzisiaj chciałabym podzielić się z wami kilkoma ciekawostkami dotyczącymi świata …

    Dziecięce emocje: pięć pułapek, w które najczęściej wpadamy

    W tym artykule chciałabym podzielić się z wami najczęstszymi pułapkami, w które możemy wpaść, kiedy przychodzi mierzyć …